Regels voor de baasjes!

1. Slechts kalmte kan je redden
Een hond moet leren niet zomaar te reageren op alles wat hij ziet. Alleen dan kan voorkomen worden dat hij 'zonder waarschuwing' als een razende uitvalt naar een andere hond, zich losrukt om een kat na te jagen of opgewonden als een balletje heen en weer springt. Met deze lessen leert u uw hond de kunst van zelfbeheersing.

Waar een mensenkind er veertien jaar over doet om de verschillende stadia van ontwikkeling te doorlopen, doen pups daar slechts twaalf maanden over. Pups veranderen in die korte tijd van een melksabbelende, slapende en groeiende pasgeborene tot een volwassen hond met eigen verantwoordelijkheden en vaardigheden. Dat gaat niet vanzelf: ze hebben een leerschool te doorlopen waar ze met behulp van ouders en andere, oudere soortgenoten hun noodzakelijke vaardigheden en sociale omgangsregels ontwikkelen. Die wijze lessen beginnen rond de vijfde week in een zeer milde, vergevingsgezinde vorm, maar worden moeilijker en veeleisender naarmate de pup opgroeit.

2. Natuurlijk volwassen worden
Zo rond de vijfde week mag een pup nog een heleboel dingen die op niet veel latere leeftijd verboden zullen zijn. Als nieuwkomer mag hij impulsief zijn. Hij mag bovenop oudere honden springen, op hun botten kauwen en aan hun staarten trekken. Maar langzaamaan verandert de "vrijheid-blijheidperiode" en vanaf ongeveer zijn zestiende week worden er eisen aan hem gesteld. Vanaf dat moment worden er van hem meer zelfbeheersing en beschaafde omgangsvormen verwacht.
In eerste instantie worden de leefregels niet al te stringent toegepast, want de jonge hond mag best nog foutjes maken. Toch neemt de tolerantie langzaam af, totdat de jonge hond opgegroeid is tot een volwassen individu dat genoeg zelfbeheersing heeft ontwikkeld om zelfstandig binnen de roedel te functioneren. Dit volstrekt natuurlijk proces hoort bij het leven van iedere hond. Behalve... als die hond bij mensen opgroeit.

3. In de mensenwereld is het zo simpel nog niet
Wanneer mensen een kind op de wereld zetten, zijn zij zich ervan bewust dat dat verantwoordelijkheden met zich meebrengt. Het kind moet niet alleen gevoed en verzorgd worden, maar ook opgevoed worden tot een waardevol lid van de samenleving. Het moet leren hoe de wereld van volwassenen functioneert en dat er regels zijn om de samenleving, bestaande uit veel individuen met allemaal eigen belangen, soepel te laten verlopen. Een kind moet leren dat het zich niet zo maar alles kan permitteren, dat er mijn en dijn is en dat er bijvoorbeeld gewerkt en gespaard moet worden voor materiële zaken. De meeste ouders slagen er wel in hun kinderen dat allemaal bij te brengen, ondanks het feit dat het toch geen geringe taak is. Maar o wee, als er een pup in huis komt...
In de lange periode van ontwikkeling van een mensenkind betekenen een paar dagen van ouderlijke toegeeflijkheid of gebrek aan tijd niet zo veel. Dat is totaal anders voor een pup, die in een paar dagen tijd van de ene ontwikkelingsfase in de volgende terechtkomt. Als een pup dan belangrijke informatie gemist heeft, dan tikt dat behoorlijk aan. Mensen hebben dat vaak niet in de gaten. Zij zien hun pup als een dierbaar wezen van een andere soort en accepteren zijn gedrag als natuurlijk en soorteigen. Veel hinderlijk gedrag, zoals het najagen van katten of stelen van tafels, vinden ze begrijpelijk en ze dekken het toe met de mantel der liefde. Dat zulk gedrag ontstaat, omdat zij hun pup niet stapje voor stapje begeleid hebben naar volwassen vaardigheden en zelfbeheersing, zien ze daarbij gemakshalve over het hoofd. Maar wat denkt u wat een roedel wilde honden heeft aan een exemplaar dat de jacht verpest door als een onbezonnen puber op de prooi af te stuiven in plaats van hem geduldig te besluipen en te wachten op de beste kans? Gedragsproblemen hebben heel vaak te maken met gebrek aan zelfbeheersing.


4. Gebrek aan zelfbeheersing
De honden die verwijderd worden van de gehoorzaamheidstraining omdat ze te storend zijn voor de groep, zijn vaak intelligente honden die 'alleen' een totaal gebrek aan zelfbeheersing hebben. Ze weten absoluut niet hoe ze moeten omgaan met alle prikkels die op ze afkomen. Het is een hele opgave om dergelijke honden de basis van gehoorzaamheid bij te brengen. Vaak vertonen dergelijke honden - dankzij de vele inspanningen van de eigenaar - wel voorbeeldig gedrag op het oefenveld, maar gaan ze helemaal uit hun dak als ze een jogger, een paard of de hond van de buren zien.
Zelfbeheersing is de sleutel tot aangepast, zinvol gedrag. Wat heeft iemand aan een hoge intelligentie als hij zich niet goed kan gedragen onder de mensen? En als iemand niet in staat is zijn eigen verlangens en belangen zo te behartigen, dat hij rekening houdt met de belangen van anderen? Asociaal gedrag en criminaliteit kijkt dan makkelijk om een hoekje. Zelfbeheersing, daar draait het om. Denkt u dat een leraar een kind dat schreeuwt en rondjes rent in de klas ook maar iets kan leren als het kind in zo'n opgewonden stemming is? Hij zal dat kind eerst proberen rustig te krijgen en in zijn te stoel laten zitten, zodat hij ontspannen genoeg is om de leerstof tot zich te nemen? Net zo goed is het niet mogelijk om een hond die als een dolle aan de lijn trekt, uitvalt naar andere honden of opgewonden blaft naar alles dat beweegt, iets te leren. Eerst moet hij kalmeren en zichzelf beheersen. En gelukkig kunnen ook volwassen honden dat nog leren.


5. Stemming beïnvloedt lichaamshouding
Het is heel belangrijk om de stemming van een hond goed in te schatten. Zijn lichaamstaal geeft duidelijke aanwijzingen: zelfs honden die in een flits van kalmte naar een totale uitbarsting kunnen komen, hebben van tevoren - weliswaar misschien heel subtiele - lichamelijke signalen laten zien dat die explosie eraan zat te komen. Voor een eigenaar zijn grote oplettendheid en kennis van de lichaamstaal van de hond dus erg belangrijk. Want als de eigenaar die eerste aanzet niet waarneemt en daar niet adequaat op reageert, is het moment al voorbij: de hond explodeert en is niet meer aanspreekbaar. Vol adrenaline en extra aangespoord door het geruk en geschreeuw van zijn eigenaar gaat hij finaal door het lint.
Honden laten hun stemming al heel goed zien door kleine veranderingen in hun houding, waarbij vooral hoofd, oren, nek en staart duidelijke informatie geven. Het probleem voor een eigenaar is dat hij vaak vlak naast zijn hond staat en daardoor niet de hele hond kan zien. Een ervaren trainer/instructeur ziet in één oogopslag wat voor vlees hij in de kuip heeft, omdat hij de hele hond ziet en dus alle informatie compleet heeft. Daarom is begeleiding op een professionele hondenschool een heel prettige ondersteuning als men een 'explosieve hond' heeft. Op de hondenschool wordt stapje voor stapje geleerd al die kleine signalen, die de eerste aanzet tot het opbouwen van spanning verraden, te herkennen. De instructeur kan aangeven waar men op moet letten. Bovendien moet ook de houding van de eigenaar veranderen en dat is helemaal niet zo makkelijk zonder aanwijzingen.

6. Verandering van jezelf
Een eigenaar moet ook leren zijn eigen manier van omgaan met de hond te veranderen. Het straktrekken van de riem, het met beide handen vastgrijpen van de riem als er een andere hond aankomt, het 'pas op hoor'; het zijn allemaal signalen voor de hond waarop hij geleerd (!) heeft te reageren. De eigenaar moet dus leren hoe hij druk op de lijn kan voorkomen. Hij moet leren geen verkeerde signalen via de lijn door te geven, desnoods door de handen in de zakken te steken en de lijn om zijn middel te knopen.
Soms kan een hoofdband in plaats van een halsband een goed alternatief zijn. Door zijn nerveuze en gespannen lichaamshouding te veranderen in rustige bewegingen en kalme ademhaling, geeft de eigenaar zijn hond de informatie dat hij de situatie onder controle heeft. Opgewonden gedoe is voor de hond alleen maar het teken dat er wat is, dat hij op moet letten en dat hij in actie moet komen.


7. De tekenen van spanning
De eerste tekenen van spanning bij een hond ontwikkelen zich in deze volgorde:
- spierspanning opbouwen;
- mond sluiten;
- adem inhouden;
- oren staan naar voren;
- hoofd strak houden;
- de staart wordt stijf (omhoog gestoken);
- nekharen komen overeind;
- aan de lijn trekken;
- blaffen en uitvallen.

Soms gaat die opbouw van spanning heel snel, zodat het lijkt alsof het vanuit het niets komt. Een eigenaar moet dus echt heel goed opletten!
Als men wacht tot het hele beeld van spanning compleet is, is het te laat. Voor de eigenaar die zich vlak bij zijn hond bevindt, is het makkelijker om op de voorkant van zijn hond te letten, omdat daar de eerste tekenen te zien zijn.
Naarmate iemand meer ervaring krijgt, zal hij ook andere tekenen van spanning kunnen constateren, zoals het iets opzetten van de snorharen, vergrootte pupillen, het schuin wegtrekken van de ogen (angst) of het juist ronder maken en naar voren richten van de ogen (zelfvertrouwen). Men zal op den duur door goed op te letten en ook de oren en de tast te gebruiken, alle signalen herkennen. Maar dat kost veel tijd. Tegen die tijd is iemand echt een ervaren trainer.


8. Lichaamshouding beïnvloedt ook stemming
Hoewel een stemming de lichaamshouding bepaalt, is ook het omgekeerde waar: de lichaamshouding kan de stemming bepalen. 'Zit' is een neutrale houding: zitten en een opgewonden of gespannen stemming gaan niet samen. Een gespannen hond gaat staan of liggen, afhankelijk van wat hij voelt: staan betekent actie en liggen betekent zich terugtrekken (naar totale onderwerping). De 'zit'-oefening is dus de eerste aanzet tot het oplossen van probleemgedrag! Hier moet heel hard aan gewerkt worden, in een situatie waarin de hond ontspannen is. Eerst in huis in verschillende kamers, dan in de tuin (mits het daar rustig is), in het bos, met weinig afleiding en uiteindelijk met steeds meer afleiding.

Zo gauw men de eerste(!) tekenen van spanning bij zijn hond ziet doet men het volgende:
- laat de hond zitten;
- aai in een zachte masserende beweging zijn oren en lippen naar achteren;
- aai zijn hoofdhuid vanaf vlak boven de ogen naar achteren tot achter op het hoofd (zonder naar de nek te gaan!);
- breng met een zachte en rustige beweging zijn snorharen naar beneden;
- aai zijn staart naar beneden (Let op: Sommige honden vinden het aanraken van hun staart eng. Maak de hond hier dan eerst mee vertrouwd in een rustige ontspannen situatie. De TTouch-massage die in een eerdere uitgave van Hondenmanieren besproken is - ook te bestellen via ons infonummer 0900 98 01- kan daarbij een prettige ondersteuning bieden. Is uw hond eenmaal aan de aanraking gewend en ondergaat hij die ontspannen, dan kunt u die gebruiken om zijn lichaam te modeleren);
- haal ondertussen diep en rustig adem, beweeg kalm en praat heel rustig en eentonig zonder hoge stem tegen uw hond!
Zo brengt u zijn lichtgespannen lichaamshouding terug naar een neutrale houding, waardoor zijn stemming ook neutraal blijft. Dit heeft niets te maken met aaien of belonen: u modelleert gewoon een andere lichaamshouding


9. Verander uw stemming met uw houding!
Verander van houding, beweging en ademhaling en u verandert uw stemming.
Daarom probeert men depressieve mensen een rechte houding en losse, vlotte bewegingen te laten maken. Probeert u het zelf maar als u in een miserabele stemming of een rothumeur bent. Het kost u moeite om uw trage manier van bewegen en uw afhangende schouders en armen van houding en spierspanning te veranderen naar een frisse en actieve uitstraling.
Als u boos bent, zal het u moeite kosten uw stijve spieren te ontspannen en uw armen losjes naast u op en neer te bewegen. Maar als het u lukt, en dat kan echt als u dat wilt (soms vinden we verdrietig of boos zijn ook wel een beetje lekker), zult u merken dat uw stemming verandert.
Haal diep en rustig adem als u bang bent en ga zitten als u opgewonden en boos bent, dat kalmeert.

Lichaamshouding en stemming hebben alles met elkaar te maken.


10. Wat je niet ziet, is er niet
In eerste instantie is het belangrijk de hond - als hij tenminste het 'zit' zonder afleiding goed beheerst - zo neer te zetten, dat hij niet ziet wat hem normaal gesproken zo opwindt. Werkt u in groepslessen, dan zet u de hond buiten de lijn met de rug naar de anderen toe. Komt de hond toch overeind, dan zegt u hem rustig doch zelfverzekerd te gaan zitten, waarbij u met twee vingers kort een licht pulserende beweging maakt en tegelijk met de vingertoppen een klopje tegen zijn lijf geeft. Gaat de hond niet zitten, dan herhaalt u het 'zit' heel rustig en zelfverzekerd. Gebruik een lage, neutrale stem. Nogmaals: het is echt belangrijk dat u zeker weet dat uw hond het 'zit' perfect beheerst. U kunt dat controleren door met de rug naar de hond toe te gaan staan en dan 'zit' te zeggen. Alleen als de hond dan gaat zitten - dus zonder allerlei bijkomende informatie via (onbewuste) lichaamstaal -, heeft hij het woord 'zit' helemaal begrepen en reageert hij zoals wij doen als we een rood stoplicht zien: automatisch en zonder nadenken remmen.
Als de hond gaat zitten moet de lijn slap hangen, want een strakke lijn is de snelste weg naar agressie!
De reden dat u hier het woordje 'zit' mag herhalen, is omdat u rekening houdt met het feit dat een opgewonden geest minder waarneemt dan een ontspannen geest. De hond negeert het 'zit' niet, hij neemt het niet waar! Dat is ook de reden van de korte pulserende beweging en het tikje met de vingertoppen tegen zijn lijf. Het is bedoeld om zijn gedachten terug te brengen en zeker niet als een correctie. Denkt u eraan dat u zich niet moet laten verleiden tot harder praten of zelfs schreeuwen of een ruk aan de lijn. Als de hond na drie keer niet reageert, zit de oefening 'zit' er niet genoeg in en moet u zich eerst op die oefening concentreren!
Steeds als de hond gaat staan en zich opwindt, herhaalt u de oefening en brengt u de hond met een masserende aaibeweging naar de neutrale lichaamshouding.

11. Zitten is een neutrale houding
'Zit' is een neutrale houding voor een hond. Hij hoeft zich niet gedwongen, kwetsbaar of gedomineerd te voelen, wat wel zou kunnen bij een 'af'-houding.
'Zit' vraagt medewerking, geen onderwerping.


12. Heb geduld
Heb geduld en blijf vooral rustig. U moet per se voorkomen dat u snelle, ongeduldige bewegingen gaat maken of op een scherpe toon tegen uw hond gaat praten. Dit zijn allemaal signalen die hij kent en waarop hij reageert met opwinding en spanning. Steeds als de hond terugvalt, start u opnieuw alsof het de eerste keer is. Houd uw gezicht ontspannen en adem diep en rustig!


13. Resumerend:
Uw hond leren zichzelf te beheersen en niet meer zo gedreven te reageren op alles wat om hem heen gebeurt, is niet alleen voor u prettig. Het is ook voor de hond heel plezierig, omdat een hond die in een voortdurende staat van opwinding is, een gespannen hond is.
Zelfbeheersing zorgt voor ontspanning in zijn lijf en in zijn geest.
Het modelleren van het lichaam naar een neutrale houding is de aanzet tot zelfbeheersing.

Bron: wheaten.be